De strengere aanpak van de Belastingdienst op schijnzelfstandigheid lijkt vooralsnog weinig effect te hebben op het aantal actieve zzp’ers. Hoewel de fiscus sinds dit jaar intensiever controleert en opdrachtgevers strenger kan aanspreken, blijft het aantal zelfstandigen in Nederland nagenoeg stabiel. Van een massale uitstroom is nergens sprake.
Strenger toezicht, maar geen grote verschuiving
Sinds begin dit jaar grijpt de Belastingdienst sneller in wanneer een arbeidsrelatie eigenlijk meer op loondienst dan op ondernemerschap lijkt. In zulke gevallen riskeren opdrachtgevers naheffingen.
Volgend jaar wordt dat pakket zelfs uitgebreid: vanaf 2026 kunnen ook boetes worden opgelegd wanneer sprake is van schijnzelfstandigheid. Toch lijkt dit vooralsnog geen reden voor opdrachtgevers om massaal afscheid te nemen van zzp’ers, noch voor zelfstandigen om in loondienst te stappen.
Uit nieuwe cijfers van de Kamer van Koophandel blijkt dat eind oktober 1.792.959 zzp’ers stonden ingeschreven — een lichte stijging van 0,2 procent ten opzichte van september.
‘Geen leegloop, maar wel trendbreuk’
Volgens Joris Knoben, hoogleraar Strategie en Ondernemerschap aan Tilburg University, zijn er nauwelijks tekenen dat zelfstandigen de markt verlaten.
“Vrijwel in alle sectoren blijft het aantal zzp’ers op niveau. Alleen in delen van de zorg en het onderwijs zien we een iets hogere uitstroom,” zegt Knoben.
Toch plaatst hij een nuance bij de KVK-cijfers: “Zelfstandigen schrijven zich meestal niet meteen uit wanneer er minder werk is. Dat is gedoe en kost tijd. Het aantal geregistreerde zzp’ers blijft daardoor relatief constant.”
Wat volgens hem wel opvalt, is dat de jarenlange groei van het aantal zelfstandigen lijkt te stagneren. “Er is meer terughoudendheid bij opdrachtgevers door de onzekerheid rondom de regels.”
Bouwsector onder vergrootglas
De bouwsector telt ruim 230.000 zzp’ers en is daarmee een van de grootste zzp-markten van Nederland. Bouwend Nederland meldt dat de Belastingdienst momenteel tussen de tien en twintig controles bij bouwbedrijven uitvoert, variërend van kleine tot grote ondernemingen.
Bij zeker tien bedrijven zijn aanwijzingen gegeven: zij moeten hun werkwijze aanpassen om schijnzelfstandigheid te voorkomen. Doen ze dat niet, dan volgen in 2026 naheffingen en mogelijk boetes.
Bouwbedrijf Heijmans laat weten zelf geen controles te hebben gehad. Volgens een woordvoerder is de inzet van zzp’ers bij het bedrijf stabiel en hangt een eventuele afname vooral samen met afgeronde projecten, niet met wetgeving.
Zorgsector ziet lichte daling
In de zorg is wel een opvallende ontwikkeling te zien. Vooral in de thuiszorg, kinderopvang en onder paramedische beroepen daalde het aantal zzp’ers het afgelopen jaar.
- Thuiszorg: –2.570 zzp’ers (–7,8%)
- Kinderopvang: –1.378 zzp’ers (–10%)
- Paramedische beroepen (o.a. ziekenhuisverpleegkundigen): –1.606 zzp’ers (–2,9%)
Hoewel deze sector nog altijd sterk leunt op zelfstandigen — ruim 170.000 in totaal — ziet branchevereniging Actiz wel dat een groep zzp’ers terugkeert naar loondienst. De onzekerheid rondom handhaving speelt daarbij een duidelijke rol.
Vraag naar flexibele inzet blijft hoog
Actiz benadrukt dat vooral de ouderenzorg en zorg voor chronisch zieken behoefte houdt aan flexibele krachten. “Onze leden moeten ook nachtdiensten en onregelmatige diensten invullen. Zonder zzp’ers wordt dat heel moeilijk,” stelt een woordvoerder.
De sector hoopt dat het nieuwe kabinet snel duidelijkheid schept over de regels rondom schijnzelfstandigheid, zodat zowel opdrachtgevers als zzp’ers weten waar ze aan toe zijn.
Eerste resultaten van handhaving volgen snel
Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid maakt binnenkort bekend wat de aangescherpte handhaving tot nu toe heeft opgeleverd. Verwacht wordt dat deze cijfers meer inzicht zullen geven in de daadwerkelijke impact op de arbeidsmarkt.
